Gouda, de stad van Jacob Verboom
Kaart van Gouda van Blaeu circa 1650. Bron SAHM
Over de geschiedenis van Gouda is veel geschreven, zoals de historische tijdslijn op de website ter gelegenheid van 750 jaar Gouda in 2022. Een tijdslijn met de belangrijkste gebeurtenissen in de zeventiende eeuw is te vinden op de website van de historische vereniging die Goude. Zij bieden een rijke bron die de herinnering aan de Goudse geschiedenis levend houden.
Om een beeld te geven van het Gouda van Jacob Verboom: Gouda telde halverwege de zeventiende eeuw Gouda ongeveer 2.800 huizen en tussen de 14.000 en 15.000 inwoners.1 In het Gouda van Jacob Verboom lag alles dichtbij elkaar; wonen, werken en geloven. In 1633 woonde hij voorafgaand aan zijn huwelijk aan de Vischmarkt.2 Op onderstaande kaart aangegeven met een V. Later woonde hij aan de Molenwerf in een van de huizen aan de zuidzijde. Deze straat is aangegeven met een M. Daar zal hij vermoedelijk ook als stadsbestuurder gewoond.3 Het stadhuis en de Sint Janskerk staan centraal op de kaart. De kaart is uit 1652 en het waaggebouw was nog niet gebouwd.
Detail kaart van Gouda van Blaeu circa 1650. Bron SAHM
Als stadsbestuurder en burgemeester zal Jacob Verboom tijdens zijn leven kleurrijke en minder kleurrijke inwoners van Gouda tegen zijn gekomen. Van velen een drietal:
• Docter Bloncq als mede kerkmeester in 1641. Hij kreeg toestemming van het stadsbestuur in 1646 voor de opening van een apotheek.4
• Schepen en zwager Jacob Steenwijck. In 1655 werd hij door het stadsbestuur aangesteld als toezichthouder bij de bank van lening5
• Jacob Sceperus (of Scheperus), de predikant van de Sint Janskerk. In 1649 is Jacob getuige bij de doop van de een kind van de dominee.6 Uit een profiel van dominee Sceperus blijkt dat hij geen gemakkelijk mens was “Als gereformeerd dominee had hij strenge geloofsopvattingen, die hij niet alleen uitdroeg in woord en geschrift”.7 Zo was deze dominee was in 1658 auteur van een boekje dat op Sint Nicolaas avond een geschenk was “aan alle ingezetenen van Gouda, die Gods woord en waarheid en tevens hun zaligheid liefhebben.”8
• Bekende zeventiende eeuwse Gouwenaar is Hieronymus van Beverningh.9 Jacob en Hieronymus kenden elkaar, Hieronymus is in 1645 lid geworden van de vroedschap. Jacob Verboom was 14 jaar ouder en sinds 1631 lid. In het in 2021 over Hieronymus van Beverningh verschenen boek van Wout Troost komt Jacob Verboom in 1670 naar voren als vertegenwoordiger van Gouda in de Staten van Holland bij een vraagstuk rondom prins Willem III.10 Prins Willem III is in 1670 benoemd tot lid van de Raad van State. Zou hij hierin een concluderende stem (stemrecht) of een adviserende stem krijgen? Burgemeester Jacob Verboom en burgemeester Donatus Groenendyck van Gouda waren voorstander van een adviserende stem (“men moet den Prins niet groot maecken”). Uiteindelijk heeft prins Willem III een concluderende stem gekregen in de Raad van State met een nipte meerderheid aan stemmen (10 voor; 9 tegen). Hieronymus van Beverningk steunde prins Willem III en was dientengevolge voorstander van een concluderende stem van de prins in de Raad van State.
Begraven in de Sint Janskerk
Jacob Verboom overleed in 1671 en werd begraven in de Sint Janskerk. Jacob Verboom komt vele malen voor in de grafboeken van de Sint Janskerk, ook in zijn rol als kerkmeester van de Sint Janskerk.11 Onderstaande beschrijving lijkt de meest logische.
Dit is aan het zuidzijde van het koor: “men telt van 't choor af oostwaert op, ende van de/ noorde des choors af naer 't zuyden toe XVII lagen/ X breet”
Afkomstig uit: grafboeken Sint Janskerk12
Trijntgen Verboom woonde in 1680 nog aan de Molenwerf
In 1672, bij de belasting van de 200ste Penning aan de Molenwerf Zuijdzijde woonden de ‘erfgenamen Jacob Verboom’ nog op dat adres. Bij deze penning staat een vermogen van van 19.000 gulden.13 Afgaande op de andere bedragen bij deze belastinginning kun je concluderen dat hij welvarend was, maar niet behoorde tot de rijkste inwoners van de stad. Onder deze erfgenamen zal zeker Trijntgen Verboom zijn geweest. Zij woonde in 1674 aan de Molenwerf als rentenierster.14 In 1680 woont zij daar ook nog, zo blijkt uit het kohier van het zout-, zeep-, heren- en redemptiegeld voor de stad Gouda.15
Vervolgvragen over het leven van Jacob Verboom
Met een speurtocht naar het leven van Jacob Verboom komen antwoorden welke rollen hij vervuld heeft voor de stad Gouda. Daarmee komen ook vervolgvragen.
Invloed op stad en land
• Wat heeft Jacob Verboom betekent voor de stad? Bij welke onderwerpen zien we zijn stem en invloed terug? Hoe stelde hij zich op in de vroedschap en het stadsbestuur?
• Welke verbanden zijn er te zien met anderen in Gouda? Heeft iemand over hem geschreven?
• Namens Gouda was hij aanwezig in de Staten van Holland en een aantal jaar bij de Admiraliteit van Amsterdam. Aan welke onderwerpen heeft hij bijgedragen? Welke ‘Goudse’ thema’s nam hij mee?
• Welke thema’s speelden in het stadsbestuur in de laatste vijf jaar van zijn leven (1666-1671)? In vier daarvan was hij eerste burgemeester. Wat speelde in 1668 waardoor hij dat jaar geen burgemeester was en zijn familiewapen niet op de Waag staat?
Over zijn leven (zie ook nazaten)
• Waar woonde hij tijdens zijn leven in Gouda? Heeft hij lang gewoond aan de Molenwerf Zuidzijde? Stond dat pand er al of is het voor hem gebouwd?
• Is met zekerheid vast te stellen wie zijn erfgename Trijntgen Verboom is, die na zijn overlijden aan de Molenwerf is blijven wonen?
• Wat er met met zijn zoon Jacob is gebeurd na 1669?
• Wat is bekend over zijn huwelijk met Susanna van Diest?
Bronnen voor vervolgonderzoek
Met het zoeken naar Jacob Verboom in online bronnen, kom je steeds weer nieuwe bronnen tegen die puzzelstukjes geven. Een aantal bronnen die kunnen helpen met het beantwoorden van bovenstaande vragen.
• In de archieven van Gouda is heel veel te vinden. Zie https://www.archiefman.nl/nt/Gouda_nt.htm Zo bieden de vroedschapboeken met notulen en besluiten een goed aanknopingspunt. Zie oa . https://www.archiefman.nl/inv/ac1.htm#01.a.1 In deze archieven is ook ea. te vinden over de verhouding tot de admiraliteit
• Om een beeld te krijgen bij de stad bieden verzoekschriften aan het stadsbestuur een aankopingspunt https://www.archiefman.nl/nt/rekest_nt1002.pdf evenals het crimineel vonnisboek https://www.hogenda.nl/wp-content/plugins/hogenda-search/download_attachment.php?id=11121&type=source
• Vermelding van Jacobus Verboom bij de namen van erflaters van wier nalatenschap aangifte voor het recht van successie is gedaan, ca. 1630 - 1812 Is dit zijn zoon die ook wel als Jacobus naar voren komt in de Heeren der stad Gouda?16
Bronnen
1. Gouda, Wim Denslagen, https://www.dbnl.org/tekst/dens002goud01_01/dens002goud01_01_0023.php
2. De Nederlandsche Leeuw 1899 https://www.knggw.nl/raadplegen/de-nederlandsche-leeuw/1899-17/88/
3. Dat is niet met zekerheid te zeggen, op basis van het oud kadaster dat bekend staat als apparaat Matthijs, komt zijn naam niet naar voren bij de Molenwerf achter de kerk. https://www.goudatijdmachine.nl/apparaat-matthijs/#page-content
4. Historische Vereniging Die Goude, tijdslijn 1600 - 1700 https://www.diegoude.nl/historie-gouda/gouda-1600-1700/5. Historische Vereniging Die Goude https://www.diegoude.nl/wp-content/uploads/2020/06/De-Lommerd-of-Bank-van-Lening-2016-4.pdf
6. Doopboeken Sint Janskerk nt1305.pdf (archiefman.nl) https://www.archiefman.nl/nt/nt1305.pdf
7. Beschrijving over dominee Jacobus Sceverus door Paul Abels, tijdschrift de Tidinge van Historische Vereniging Die Goude https://www.diegoude.nl/wp-content/uploads/2020/06/Een-scandpaal-voor-sceperus-2015-1.pdf
8. Sceperus Geschenck https://goudaopschrift.nl/index.php/bronnen/handschriften/varia/sceperus-geschenck
9. Een toelichting over hem is te vinden op: https://www.diegoude.nl/historie-gouda/bekende-gouwenaars/
10. Wout Troost, Hiëronymus van Beverningk, 2021 https://books.google.nl/books?id=ovZMEAAAQBAJ&dq=vriedschap+gouda+verboom&hl=nl&source=gbs_navlinks_s
11. Uitvoerig onderzoek is gedaan naar de grafboeken door Henny van Dolder en Bert van der Saag, onder andere door het handschrift te transciberen en te digitaliseren. https://www.archiefman.nl/nt/km_totaal.pdf
12. Idem als 11
13. Kohier 200e penning over het jaar 1672 Gouda en omstreken https://www.onsvoorgeslacht.nl/wp-content/plugins/typify-databank/download.php?item_id=899
14. Quohier van de aenteyckeninghe van de familiën binnen de stadt Gouda gedaen in den jare 1674
Genealogie https://samh.nl/bronnen/genealogie/persons?ss=%7B%22q%22:%22Trynge%20Verboom%22%7D
15. De oorspronkelijke bron van dit stuk is nader onderzoek waard. Achter haar naam staat een c, wat in de index wordt uitgelegd als kapitalist. Wat dat betekent en om welke bedragen het gaat kan onderzocht worden https://www.archiefman.nl/nt/zzgeld_Gouda.pdf
16. Erflaters Gouda https://www.archiefman.nl/nt/Gouda_erflaters.pdf
Verder lezen
Naar bovenVolgende pagina: ADMIRALITEIT van amsterdam